Yarık Damak ve Dudakla Doğan Bebeklerde Beslenme

Bir bebek doğduğunda dünya bir anda daha güzel olur. Ama bazı anneler için bu ilk karşılaşma, bir parça endişeyle gölgelenebilir. Bebeğinizin dudak ya da damak bölgesinde bir farklılık olduğunu öğrendiğiniz o an… Kelimeler yetmez. “Acaba sütünü alabilecek mi?” “Emzirebilecek miyim?” “Zorlanacak mı?” gibi onlarca soru bir anda zihninizi kaplar. Öncelikle şunu bilmelisiniz sevgili annem: Yalnız değilsiniz. Ve en önemlisi, bu süreçte yapabileceğiniz çok şey var.

Yarık Dudak ve Yarık Damak Nedir?

Yarık dudak (cleft lip) ve yarık damak (cleft palate), bebek anne karnındayken yüz bölgesinde tam kapanma olmaması sonucu gelişen bir durumdur. Bazen yalnızca dudakta, bazen sadece damakta, bazen de her ikisinde birden yarık olabilir. Her 700 bebekten biri bu farklılıkla doğar. Genetik faktörler, annenin hamilelikte aldığı bazı ilaçlar, folik asit eksikliği ya da çevresel etkenler bu duruma neden olabilir.

Emzirme Mümkün mü?

Bu en çok sorulan sorulardan biri. Cevap net: Evet, mümkün. Ama bazen özel yöntemler, sabır ve destek gerekebilir. Çünkü emzirme sadece süt üretimiyle ilgili değil; dudak, damak, dil ve çene kaslarının uyum içinde çalışmasıyla gerçekleşen bir koordinasyon sürecidir. Yarık dudak ya da damak bu koordinasyonu biraz zorlaştırabilir.

Yarık Dudaklı Bebeklerde Emzirme

Sadece dudakta yarık varsa ve damak yapısı normalse, birçok bebek emzirilebilir. Dudak kaslarının sütün gelmesi için gereken vakumu sağlaması bazen zor olur ama pozisyon değişiklikleriyle bu sorun aşılabilir.

• “Çene göğüse, burun memeye” kuralını burada daha da dikkatli uygulamalıyız. Bebeğin ağzı memeyi tamamen kavrayabilmeli.
• “Football pozisyonu” (koltuk altı emzirme pozisyonu), annenin memeyi bebeğin ağzına doğru yönlendirmesini kolaylaştırabilir.
• Bazen dudak bölgesine silikon destekler (nazal stentler) kullanılır, bu da emiş gücünü artırabilir.

Yarık Damaklı Bebeklerde Emzirme

Damakta açıklık varsa, bebek vakum yapamaz. Bu, emzirmeyi zorlaştırır ama yine de sütü alması için yöntemler mevcuttur.

• Bebek memeyi emmeye çalışır ama sütü ağzına çekemez. Bu durumda annenin sütünü pompa ile sağması ve bebeğe alternatif yollarla vermesi gerekir.
• İlk tercih özel biberonlardır. En bilinenleri: Haberman biberon, Mead Johnson biberon, ya da valfli, yumuşak biberonlardır.
• Bu biberonlar sayesinde bebeğin emme refleksine fazla ihtiyaç duyulmaz; anne ya da bebek hafifçe bastırarak süt akışı sağlanabilir.

Sütün Değeri Bu Süreçte Daha da Önemli

Yarık damak ya da dudakla doğan bebeklerde:

• Sık sık orta kulak enfeksiyonu
• Yutma güçlüğü
• Büyüme-gelişme geriliği riski artabilir.

Bu nedenle anne sütü, sadece beslenme değil, bağışıklık desteği açısından da çok kıymetlidir. Bu bebeklerin anne sütüne daha da fazla ihtiyacı vardır. Eğer doğrudan emziremiyorsanız bile, sütünüzü sağarak bebeğinize vermek, onun en güçlü ilacıdır.

Beslenme Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

1. Burundan Süt Gelmesi: Özellikle damak yarığı olan bebeklerde sık görülür. Endişe etmeyin, bu durum zamanla azalır.
2. Gaz Yutma: Emme sırasında hava yutulabilir, bu da gaz sorunlarına yol açar. Her beslenme sonrası gazını çıkarmaya özen gösterin.
3. Tıkanma Riski: Süt aspirasyonu olabilir. Bu yüzden besleme sırasında bebeği daha dik tutmak, yavaş beslemek ve sık sık ara vermek gerekir.
4. Yetersiz Beslenme: Kilo alımı düzenli takip edilmelidir. Gerekirse ek kalorili mama takviyesi (doktor önerisiyle) yapılabilir.

Annenin Psikolojisi Çok Önemli

Sevgili anne, bu süreç sadece bebeğiniz için değil, sizin için de duygusal olarak yorucu olabilir. Kendinizi suçlamayın. Bu sizin hatanız değil. Bilin ki, milyonlarca kadın bu süreçten geçti ve başardı. Sizin de başaracağınızdan hiçbir şüphe yok.

Bir destek grubu bulun. Gerekirse bir emzirme danışmanı, çocuk doktoru ve plastik cerrah ile birlikte çalışan bir ekip size destek olabilir. Unutmayın: İyi bir beslenme, iyi bir sevgiyle başlar.

Ve Sevgili Babalar…

Bazen bir bebeğin dünyaya gelişiyle birlikte hayatımıza sadece sevinç değil, büyük sorumluluklar da gelir. Özellikle bebeğiniz yarık dudak ya da damak gibi özel bir durumla doğduysa, bu sevinç biraz tedirginlikle karışabilir. Bu anlarda genellikle gözler anneye çevrilir. Ama unutmayın ki annelerin elini tutan, yanında dimdik duran bir baba varsa, o anne daha güçlü, o bebek daha huzurlu büyür.

Bu yazı, size ne kadar kıymetli olduğunuzu hatırlatmak, nasıl destek olabileceğinizi göstermek ve bu süreci birlikte, sevgiyle aşabilmeniz için hazırlandı.

Şimdi gelin, bu eşsiz serüvende sizin rolünüze birlikte bakalım…

💞 1. Eşine Duygusal Destek Ol

• Annenin duygularını küçümsemeden dinle. Bazen sadece “Yanındayım, birlikte atlatacağız.” demen yeterlidir.
• Özellikle emzirme zorluklarında annenin yaşadığı suçluluk, başarısızlık ve yetersizlik hissini anla ve bu hisleri paylaşmasına izin ver.
• Bebeğin yüzüyle ilgili kaygılar yaşayan anneye, onun anne-bebek bağını kurmasına destek ol.

🍼 2. Beslenme Sürecine Aktif Katıl

• Yarık dudak/damaklı bebeklerin beslenmesi zor olabilir. Özel biberonlar, adaptörlü sistemler, beslenme sıklığı gibi konularla ilgili bilgi edin ve uygulamaya katıl.
• Geceleri biberonla beslemeyi paylaş, bebeğin gazını çıkarmaya yardımcı ol, annenin dinlenmesine olanak tanı.
• Mama hazırlama, sterilizasyon gibi görevleri devralarak annenin yükünü azalt.

🩺 3. Doktor Takiplerinde Rol Al

• Plastik cerrah, KBB, çocuk doktoru, konuşma terapisti gibi multidisipliner ekiple yapılacak tüm takiplerde aktif bir rol üstlen.
• Randevuları organize et, notlar al, tedavi süreciyle ilgili bilgileri öğrenerek annenin üzerindeki zihinsel yükü paylaş.

🧠 4. Bilgi Edinerek Süreci Normalleştir

• Yarık dudak/damakla ilgili doğru bilgiler edinmek, kaygılarınızı azaltır ve karar süreçlerine daha sağlıklı yaklaşmanı sağlar.
• Ameliyat süreçleri, beslenme teknikleri, konuşma gelişimi gibi konularda araştırma yap ve bu bilgileri eşinle paylaş.

👨‍👩‍👦 5. Anne-Bebek Bağını Güçlendirmeye Destek Ol

• Anne, bebeği “farklı” olduğu için kendisini yetersiz hissedebilir. Onu, bebekle temas kurmaya teşvik et.
• “Bebeğimiz mükemmel” mesajını sık sık vererek annenin şefkatini rahatça göstermesine yardımcı ol.

💬 6. Açık ve Sevgi Dolu İletişim Kur

• Bazen annenin öfkesi ya da ağlaması sana yönelmiş gibi hissettirebilir. Ama unutma, bu çoğu zaman duygusal bir taşma halidir.
• Bu dönemlerde anlayışla yaklaşman, duygusal yakınlık kurman, ilişkinizi de güçlendirecektir.

💼 7. İş ve Aile Dengesini Gözden Geçir

• Mümkünse ilk dönemde izin alarak daha çok evde bulunmaya çalış.
• Maddi sorumluluklarla birlikte duygusal ve fiziksel sorumluluğu da eşit şekilde paylaş.

❤️ 8. Babanın Temas Gücünü Unutma

• Bebekle kuracağın fiziksel temas (kucağa alma, göz teması kurma, masaj yapma) onun gelişimine de katkı sağlar.
• Senin sesin, dokunuşun, varlığın hem bebeğin hem annenin güvende hissetmesini sağlar.

🔔 Dikkat Et!

• “Ne var bunda bu kadar ağlayacak?”, “Diğer çocuklar da ameliyat oluyor.” gibi küçümseyici sözlerden mutlaka kaçın.
• Annenin duygularını değiştirmeye çalışmak yerine, anlamaya çalış.

📌 Unutma!

Yarık dudak/damak tedavi edilebilir bir durumdur. Ancak bu süreçte eşler arasındaki duygusal dayanışma, tıbbi tedavi kadar hayati önem taşır. Senin desteğin, sadece annenin değil, bebeğin de geleceğini şekillendirir. Sen ne kadar güçlü durursan, annen de o kadar güçlü olur. Ve birlikte her şeyin üstesinden gelirsiniz.

Ne Zaman Cerrahi Müdahale Yapılır?

• Dudak onarımı genellikle 2. ay civarında yapılır.
• Damak onarımı 9–12 ay arasında gerçekleştirilir.

Ameliyat sonrası bebek daha rahat emebilir ama o döneme kadar geçen sürede bebeğin yeterli beslenmesi, gelişimi açısından çok kıymetlidir.

Beslenme Takibi Nasıl Yapılmalı?

• Haftalık kilo kontrolü önerilir.
• Her ay boy ve baş çevresi ölçülmelidir.
• Eğer büyüme eğrisinde gerileme varsa, ek önlemler planlanmalıdır.
• 6. aydan sonra ek gıdaya geçiş için doktor ve diyetisyenle birlikte karar verilmelidir.

Sıkça Sorulan Sorular

1. Bebeğim sütü burnundan çıkarıyor, normal mi?

Evet, özellikle damak yarığı olan bebeklerde bu çok sık olur. Bebeği dik tutarak beslemek ve besleme sonrası burnunu yıkamak fayda sağlar.

2. Emzik kullanabilir mi?

Genellikle önerilmez ama bazı özel ortodontik emzikler kullanılabilir. Doktorunuzla görüşerek karar verin.

3. Ameliyattan sonra emzirebilir miyim?

Evet, cerrahiden sonra çoğu bebek daha rahat emmeye başlar. Ancak dikişlerin açılmaması için bir süre kaşıkla ya da özel biberonla beslenme önerilebilir.

4. Pompayla sağdığım sütü nasıl saklamalıyım?

Oda sıcaklığında 3 saat, buzdolabında 3 gün, derin dondurucuda 3 ay saklayabilirsiniz. Beslemeden önce mutlaka sütü ılık hale getirin.

Son Söz: Umut Sütle Başlar

Sevgili anne, her bebeğin hikâyesi farklıdır ama hepsinin ortak noktası sevgidir. Yarık dudak ya da damak, bebeğinizin güzelliğini, gücünü ya da anneliğinizi eksiltmez. Bu bir yolculuk ve sen bu yolculuğun kahramanısın.

Bebeğinizin minik bir yudum süt için gösterdiği çaba, size büyük bir umut kaynağı olacak. O çabanın içinde sevgi, direnç ve yaşam var.

Dyt. Melina Ezgi Tosun

Kaynakça

1. American Cleft Palate-Craniofacial Association. (2020). Feeding the Infant with Cleft Lip and/or Palate.
2. World Health Organization (WHO). (2022). Infant and Young Child Feeding.
3. Arvedson, J.C. (2006). Feeding children with cleft lip and palate and associated syndromes. The Cleft Palate–Craniofacial Journal, 43(5), 576-582.
4. Reid, J. (2004). Feeding difficulties in cleft lip and palate babies. Paediatrics and Child Health, 9(9), 593–596.
5. Clarren, S.K., & Anderson, B. (1981). Feeding infants with cleft lip, cleft palate, or cleft lip and palate. Cleft Palate Journal, 18(4), 327–334.
6. Türk Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Derneği. Yarık Dudak ve Damak Bilgilendirme Kılavuzu.

Kaynak: bihaber.tr köşe yazarı Melina Ezgi Tosun